تعیین دقیق قبله با ساده ترین روش 

 قبله یابی یا تعیین سمت قبله از مباحث بنیادین علم هیئت و نجوم اسلامی است و دانستن سمت قبله در بسیاری از عبادات و امور شرعی امری ضروری است.

یکی از شیوه های دقیق جهت یابی قبله ، استفاده از سایه شاخص به هنگام زوال ظهر مکه معظمه در روزهای هفتم خرداد و بیست و پنجم تیر ماه است.

بر این پایه می توانید با استفاده از یک شاخص و تعیین سایه شاخص در این دو روز ، سمت دقیق قبله هر مکانی را در نیم کره شمالی به سادگی بیابید.

مکه معظمه که کعبه ( قبله مسلمانان ) در آن واقع است در طول جغرافیایی 39 درجه و 54 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 21 درجه و 27 دقیقه شمالی قرار دارد.

در روزهای 7 خرداد و 25 تیر هر سال ، میل خورشید ( فاصله مرکز خورشید تا استوای سماوی ) با عرض جغرافیایی مکه برابر میشود.

به عبارت دیگر ، در هنگام ظهر شرعی ، خورشید دقیقاً در سمت الرأس مکه قرار می گیرد. در نتیجه شاخص در مکه سایه ندارد ،

لذا در هر مکانی که ایستاده باشید، خلاف جهت سایه شما ، سمت صحیح قبله را نشان می دهد.

برای آن که این عمل به دقت انجام پذیرد ، می توان از یک میله عمود بر زمین یا شاغول استفاده کرد و خلاف جهت سایه آن را در این دو روز از سال ، در هنگام ظهر مکه ( در ایران ساعت 13 و 48 دقیقه روز 7 خرداد و ساعت 13 و 57 دقیقه روز 25 تیر ) مشخص نمود.

به این ترتیب شما می توانید جهت صحیح و دقیق قبله محل سکونت یا محل مورد نظر خود را تعیین نمائید.

***********************

قبلـه یابی رســول الله (ص)

پیامبر اکرم(ص) پیش از هجرت، ایامی که در مکه معظمه حضور داشتند، نمازهای خویش را به سمت بیت المقدس، واقع در فلسطین به جای می آوردند، ولیکن طوری می ایستادند که کعبه معظمه، میان ایشان و بیت المقدس قرار می گرفت و در واقع، به صورتی نماز می خواندند که کعبه و بیت المقدس، هر دو، قبله ایشان قرار می گرفت.
پس از هجرت به مدینه منوره، از ربیع الاول سال اول تا نیمه رجب سال دوم هجری، به مدت هفده ماه، به سوی بیت المقدس نماز می گذاردند .

توضیح اینکه : بیت‌المقدس و فلسطین نسبت به شهر مدینه، به لحاظ جغرافیایی در شمال این شهر می‌باشد و مکه مکرمه در سمت جنوب و به فاصله 420کیلومتری مدینه قرارد دارد.

تغییــر قبلــه

 در روز دوشنبه، پانزدهم ماه رجب، سال دوم هجرت، پیامبـر اکـرم(ص) به همراه تنی چند از اصحاب به‌منظور تسلیت گویی به مـــــادری مسلمان به نام « اُمّ بشــــر» که فـــرزنــدش را از دست داده بود به طرف قبیلـــه « بنی‌سَلمه » (شمال غربی شهر مدینه) حرکت می‌کنند.

« اُمّ بشر» به افتخار رسول خدا (ص) گوسفندی ذبح کرد و طعامی تهیه نمود.

چون هنگام ظهر فرا رسید، پیامبر(ص) با همراهان به نماز ایستادند….

ایشان مشغول نماز ظهر ( و بنا به نقلی از شیخ مفید ، نماز عصر ) بودند و دو رکعت آن را به سمت بیت المقدس به جای آورده بودند، که جبرئیل امین فرود آمد و بازوی مبارکشان را گرفت و ایشان را به جانب کعبه برگردانید.....

در آن هنگام این آیه شریفه بر رسول خدا(ص) نازل شد:

قد نَری تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ

فَلَنُوَلّیَنَّکَ قِبْلَهً تَرْضیها،

فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ،

وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلّوُا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ      

[ سوره مبارکه بقره ، آیه  144]

یعنی: نگاه های انتظار آمیز تو را به سوی آسمان  [برای تعیین قبله ] می بینیم. اکنون تو را به سوی قبله ای که از آن خشنود باشی، باز می گردانیم. پس روی خود را به سوی مسجد الحرام کن و هر جا باشید، روی خود را به سوی آن بگردانید…

پیامبر (ص) بی‌درنگ به سمت جنوب روی گردانید و نماز‌گزاران نیز چنین کردند و پشت سر پیامبر(ص) قـرار گرفتند و باقیمانده نماز  را به جانب مسجد الحرام ( قبله جدید ) به پایان ‌بردند.

خبر این حادثه مهم در سراسر مدینه و اطراف و نواحی آن پخش شد و مسلمانان از آن پس به سوی قبله جدید ( مسجد‌الحرام ) نماز گزاردند.

قبیله بنی‌سلمه، از « اُم بشر » درخواست کردند تا خانه‌اش را بفروشد و به پاس بزرگداشت این واقعه عظیم، مسجدی در آن محل احداث شود.

اُمّ بشر گفت: من خانه‌ام را نمی‌فروشم، بلکه آن را هدیه می‌کنم تا در آن مسجد بسازید، و آنان اولین بنای مسجد قبلتین ( یا ذو قبلتین یا ذی القبلتین ) را برپا کردند.

مسجد قبلتین در شمال غربی مدینه در فاصله 3/5کیلومتری مسجد النبی قرار دارد.             

پس از گذشت قرنها و تجدید بنای متعدد، هم اکنون مسجد قبلتین با دو گنبد، دو مناره بسیار زیبا و  با  دو جایگاه ویـژه ، محرابی زیبا به سوی مسجد الحرام ، و جایگاه محــراب سابق به طرف بیت المقدس، ( ‌با اختلافی حدود 180 درجه از یکدیگر ) چشمان بینندگان را خیره می‌کند و خاطره عطرآگین صدر اسلام را در اذهان  باز‌دید کنندگان خود زنده می‌نماید.

 

قبلــه یابی در مسجد النبی (ص)

در این رابطه  نقل شده است که :

رسول گرامی اسلام پس از 17 ماه اقامه نماز به جانب بیت المقدس، وقتی خواستند قبله مسجدالنبی را تغییر دهند به گروهی از اصحاب خود دستور دادند در زوایای مسجد بایستند تا جهت قبله را به سوی مسجدالحرام مشخص کنند،

در این هنگام جبرئیل نازل شد و با قدرت الهی تمام موانعی را که جلو چشم رســـول اللَّه (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) قرار داشت برطرف ساخت،

و سپس عرض کرد: ای رسول خدا ؛ قبله را در جای خود قرار ده ،

پیامبر (ص) با دیدن کعبه معظّمه، قبله را در مسجد خود بدان سو تعیین نمودند بطوری که قبله مسجد در مقابل ناودان کعبه واقع شد.

آنگاه جبرئیل عرض کرد: درست قبله در جای خود قرار دارد.

بعد از تعیین قبله مسجد، جبرئیل با اذن خداوند متعال هرآنچه در مقابل چشم رسول خدا (ص) جهت دیدن کعبــه معظّمــه محو شده بود را به جای خود برگرداند.

بدین ترتیب درب جنوبی مسجد بسته شد و قبله و محراب در جای آن قرار گرفت که روبروی ناودان کعبه واقع شده است.

########################################

قبله مدینه آن چنان که پیغمبر اکــــرم( ص) به سوی آن نماز خوانده اند، تا امروز به حال خود باقی است، و دانشمندان ریاضی به نام ، با قواعد ریاضی ، قبله مدینه را چنان یافتند که رسول الله (ص) بدون آن قواعد و ابزارهای امروزی یافتند ، و این ممکن نیست مگر به وحی و الهام ملکوتی زیرا  از مدینه تا مکه به مسافت قریب چهار صد و بیست کیلومتر است،  و هیچ کس نقل نکرده است که رسول الله به قواعد ریاضی و آلات نجومی توسل جسته باشد.

حق آن است که سعدی در اول بوستان گفت:

یتیمی که ناخوانده ابجد درست

کتبخانه هفت اقلیـــــم شست

اعمالتان مقبول ، التماس دعا